interview met Johan Mug, directeur van Wedeka 2001-2017 in jubileumboek Wedeka
Hij maakte Wedeka financieel gezond. Leidde het bedrijf door de zware storm die de invoering van de Participatiewet veroorzaakte. Ondanks de soms ferme ingrepen en tegenwind, omarmden de medewerkers hun directeur als één van hen. Dat heeft ongetwijfeld veel te maken met zijn voorkomen: een stropdas heeft hij niet, hij gaat gekleed in bloesje met korte mouwen en spijkerbroek. Hij was gewoon Johan Mug, één van de mensen die bij Wedeka werkten. Dat maakte hem geliefd, evenals zijn stijl van leiding geven: in de bres voor zijn mensen, altijd afspraken nakomen en zorgen voor duidelijkheid, zeker als het gaat om de koers van het bedrijf.
Voormalig directeur Johan Mug (foto Jan Johan ten Have).
In zijn fraaie bungalow in Borgercompagnie, waar hij woont met echtgenote en twee schnauzers, is de ontvangst allerhartelijkst. Hij is er graag aan de slag in de riante tuin om het huis en toont enthousiast de eeuwenoude rode beuk. “Kijk eens naar de vorm”, vertelt hij. “Die is heel apart omdat ooit de bliksem in de boom is geslagen.” In de tuin spendeert hij heel wat uurtjes. Dat doet hem goed, want de voormalig directeur is een energiek mens. Hij moet altijd bezig zijn. “Van nature ben ik onrustig, heb altijd uitdaging nodig. Het is dan ook eigenlijk heel bijzonder dat ik zo lang bij Wedeka gebleven ben.”
Loopbaan
Johan gaf in de beginjaren van zijn loopbaan jarenlang leiding aan de Provinciale Groninger Bibliotheekcentrale, waarvan burgemeester Bert Smidt van de gemeente Pekela bestuursvoorzitter was. Smidt ruilde in 1990 deze keten in voor die van de gemeente Hefshuizen, later Eemsmond. Daar kreeg hij te maken met De Wann, het financieel gezien slechtste SW-bedrijf van Nederland. Sanering was een uitdaging en bij de vraag wie dat dan moest gaan doen, had de burgervader al snel Johan Mug op het netvlies.
In de vijf jaar dat hij er directeur was, kreeg Johan de zaak gedegen op de rit. Tekorten werden weggewerkt, de financiën gezond. Voor Johan was de uitdaging bij dit ongeveer 450 medewerkers tellende SW-bedrijf er toen wel af.
Bij Wedeka zochten ze een nieuwe directeur. Er lag een behoorlijke uitdaging, want het verlies bedroeg op dat moment jaarlijks 2,5 miljoen. Johan hapte toe: “Wedeka was een veel groter bedrijf, opereerde in heel Oost-Groningen en zelfs daarbuiten. Het leek mij een boeiende uitdaging.”
In september van zijn eerste jaar haalde Johan Jan Edzes binnen. “Jan deed als tweede man bij Mobiel in Veendam ontwikkeltrajecten in het kader van de toenmalige Melkertbanen. Zelf was ik meer van de ‘hardere’ kant – het bedrijfsmatige – terwijl Jan van de ‘softere’ kant was, het sociale aspect. Ook hadden we vanaf het begin een klik.”
Johan Mug maakte naam binnen Wedeka als directeur die altijd met twee voeten op de grond staat. “Volgens mijn echtgenote is mijn belangrijkste verdienste dat ik altijd mezelf blijf. Ik vind dat je normaal moet doen, wie of wat je ook bent. Voor mij zijn alle mensen gelijk. Wees duidelijk en kom je afspraken na. Straal je dat uit, dan nemen mensen dat over. Zo draag ik nooit een stropdas. Toen ik voor het eerst het kantoor van Wedeka binnenkwam, zag ik allemaal nette pakken. Een paar maanden na mijn aantreden, was dat helemaal over. Ook waren er op dat moment tientallen commissies en adviesbureaus actief. Die schafte ik binnen een paar dagen – op twee na – allemaal af.”
Vet op de ribben
Naar de mening van Johan waren al die tijdrovende commissies en geldverslindende adviseurs niet nodig om de boel op de rit te krijgen. Na drie jaar waren de tekorten verdwenen. Hoe? “Gewoon door ons gezond verstand te gebruiken. Leid een SW-bedrijf alsof het je eigen onderneming is. Het is als bij elk ander bedrijf: kijk altijd naar mogelijkheden om kosten te verlagen en opbrengsten te vergroten. Wedeka was qua capaciteit en productie een prima bedrijf. Het probleem zat aan de kant van de kosten.”
Dus volgde een reorganisatie om op kosten te besparen: “Het was een kwestie van goed analyseren en mensen overtuigen door te laten zien dat je kennis van zaken hebt, tonen dat je de dossiers goed kent. Ook was ik heel duidelijk over taken en verantwoordelijkheden, als een bestuurder voor mijn gevoel op de stoel van de directeur ging zitten, dan zei ik dat. Dat past bij mijn manier van werken: een heldere visie hebben, duidelijkheid scheppen en afspraken maken en nakomen.”
‘Ik vind dat je normaal moet doen, wie of wat je ook bent. Voor mij zijn alle mensen gelijk’
Nieuwbouw
Toen hij kwam, lag er een plan voor nieuwbouw op de hoek Electronicaweg-N374, waar nu Autobedrijf Schoon is gevestigd: “Ik zag dat dit dertig miljoen euro moest kosten en wist gelijk dat we dat nooit zouden terugverdienen. Het plan had tien jaar voorbereiding gekost en binnen drie maanden na mijn aantreden, ging er een dikke streep door. In plaats van deze nieuwbouw kochten wij de voormalige meubelfabriek van Van Bennekom erbij, waardoor we bijna de helft bespaarden op de investering en de huisvestingskosten acceptabel hielden. Bovendien bleven we op meerdere locaties gevestigd, wat heel goed uitkomt als je door veranderende omstandigheden eens iets moet afstoten. Zoals nu, in 2023, het geval is.”
De aanpak van Johan had succes: in 2010 had Wedeka een reserve van zes miljoen euro. En die laag vet op de ribben zou in latere jaren nog heel goed van pas komen, want vanaf 2012 schroefde Den Haag de subsidies fiks terug. Wedeka kon het jarenlang zelf opvangen, zonder dat de gemeenten extra hoefden bij te springen.
EMCO
Terug naar 2009. Wedeka floreerde en Johan Mug is zoals gezegd niet iemand die graag ‘op de winkel past’. Het was dan ook zeer waarschijnlijk dat hij Wedeka zou gaan inruilen voor een nieuwe uitdaging. In 2009 kwam er echter een verrassende wending. SW-bedrijf EMCO in Zuidoost-Drenthe draaide jaarlijks een verlies van bijna tien miljoen euro: “Mensen die er werkten, kregen het thuis, op feestjes of in de kroeg vaak voor de kiezen dat ze bij zo’n geldverslindend bedrijf werkten. Ze schaamden zich voor hun werkgever.”
Eén van de deelnemers was Borger-Odoorn, dat ook in Wedeka zit. Wedeka-bestuurder en wethouder van Borger-Odoorn Frits Alberts kwam met het voorstel om Johan ook verantwoordelijkheid voor deze sanering te geven. Dat vond gehoor, zowel bij het bestuur als bij de directeur. Hij vond er een nieuwe uitdaging. Johan: “We hebben de verliezen weggewerkt met een gigantische reorganisatie. Natuurlijk was er pijn, maar we begonnen de reorganisatie met snijden in het management. Hiermee lieten we de medewerkers zien dat de bedrijfsleiding zichzelf niet spaarde. Bovendien ontstond een platte organisatie zonder allerlei managementlagen, daar hou ik van. Het resultaat van de operatie was een financieel gezond bedrijf. En nog veel belangrijker: medewerkers schaamden zich niet langer, ze vertelden weer vol trots dat ze bij EMCO werkten.” Voor Johan gaf deze dubbelbaan voldoende uitdaging om ook bij Wedeka te blijven.
Ontslag aangeboden
Johan heeft zoals gezegd een duidelijke mening en brengt deze graag duidelijk voor het voetlicht. Zo noemt hij de Participatiewet ‘de grootste mislukking van de eeuw’: “Dat de gevolgen rampzalig zouden zijn, was vooraf duidelijk. Het was een megalomaan project dat nooit van zijn leven zou kunnen werken in regio’s als de onze. Bovendien was de afbraak van de SW als bezuinigingsoperatie volslagen onnodig. Ik heb talloze keren met toenmalig PvdA-staatssecretaris Klijnsma om tafel gezeten. Het bleek zinloos, de invoering van de Participatiewet was een rijdende trein die gewoon doordenderde. Oost-Groningen was voor Den Haag een ver-van-mijn-bed-show. We kregen nog wel een eigen onderzoekscommissie – de commissie Van Zijl. Het rapport van de commissie was gebaseerd op de bevindingen van één of ander Amsterdams adviesbureau. Uiteraard wilden we zelf meepraten in dit onderzoek. Tot mijn woede mocht dat niet. Ik was zeer emotioneel, echt witheet. Heb toen zelfs mijn ontslag aangeboden, maar dit weigerde ons bestuur. Twee maanden later lag er het Akkoord van Westerlee, dat voorzag in de onnodige fusie van Wedeka met Synergon. Dat ging uiteindelijk niet door, maar dit was wel een zeer ingrijpende periode. Gelukkig bereikten we daarnaast wel iéts met onze strijd. Want in eerste aanleg zou er geen enkele tijdelijke arbeidsovereenkomst verlengd mogen worden, maar deze drie- tot vierhonderd medewerkers behielden wel hun baan. Een paar jaar later drongen de gevolgen eindelijk toch door op het Haagse pluche. Toen werd er openlijk toegegeven dat ze dit nooit hadden moeten doen. Voor mij persoonlijk was vanaf dat moment de aardigheid er wel af.”
Twee jaar later zwaaide Johan Mug alsnog af om van zijn welverdiende pensioen te gaan genieten. “Het eerste half jaar had ik het lastig, was zo gewend aan het leven met dynamiek en veel mensen om me heen.” Inmiddels is hij helemaal gewend aan het leven als pensionado. Hij geniet van een rijk sociaal leven, van ritjes op de motor en vooral van lange reizen met vrouw en honden in hun camper. Kort na het jubileumfeest vertrekt hij voor een maandenlange trip richting Marokko. Hij is nog slechts van afstand betrokken, maar blijft zich verwonderen over de Haagse politiek, die vaak het besef van de alledaagse realiteit van mensen volslagen kwijt lijkt te zijn. Zelf kijkt hij wel met een voldaan gevoel terug op zijn tijd bij Wedeka: “Ik heb er ontzettend veel van geleerd.”
